معرفی کتابهای فلسفه فیلم
معرفي چهار کتاب انگلیسی درباره «فلسفه فیلم»
به نقل از ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت/ نویسنده: مرضيه سليماني
The Philosophy of Film: Introductory Text and Readings
Thomas E. Wartenberg & Angela Curran Wiley - Blackwell
فلسفة فيلم: متون و خوانشهاي مقدماتي
اين
كتاب در پي آن است كه به پرسشهاي فلسفي پيرامون فيلم پاسخ دهد. به همين
منظور، خوانش متوني از فلسفه، مطالعات فيلم و نقادي فيلم را در دستور كار
قرار ميدهد. همچنين مباحثي همچون نظرية فيلم، روايت، نويسندگي، فيلم و
احساس، و ارزشهاي اجتماعي فيلم در يك ساختار منسجم پيش روي خواننده قرار
ميگيرد. هر بخش با طرح آراي نظريهپردازان و فيلسوفان آغاز ميشود. پس از
آن يك سؤال دربارة فلسفة فيلم مطرح شده و نماي كلي از محتويات آن بخش ارايه
ميگردد. همچنين هر فصل، علاوه بر يك مقدمه، از بخشهاي فرعيتر تشكيل شده
و منابعي براي مطالعات بيشتر را در اختيار قرار ميدهد. انجمن امريكايي
زيباييشناسي واقع در دانشگاه مريلند و استادان حوزة فلسفه و فيلم همچون
دبورا نايت از دانشگاه كوئينز و بريزگات از دانشگاه سنتاندروز به تحسين
اين كتاب پرداختهاند و مطالعة آن را به ويژه براي دانشجويان فيلم و سينما
ضروري دانستهاند. كتاب از 320 صفحه و هفت فصل اصلي تشكيل شده است. در
حقيقت كل اثر مجموعهاي از مقالات و جستارهاي بههم پيوسته است كه
ويراستاري آن را دو استاد فلسفه برعهده داشتهاند: توماس ئي وارتنبرگ،
استاد فلسفه در كالج مونت هوليوك كه در حوزة ارتباط ميان فلسفه و فرهنگ به
تحقيق و تأليف اشتغال دارد. او پيشتر بورس پژوهشي مؤسسة فولبرايت و يك
جايزة ملي را از آن خود كرده است. از ميان ديگر آثار وي ميتوان به زوجهاي
بعيد: ماجراهاي رمانتيك سينمايي به مثابه نقد اجتماعي (1999)، سرشت هنر
(2002)، و فلسفه و فيلم (1995) اشاره كرد. ديگر ويراستار اين كتاب آنجلا
كوران نام دارد. او در كالج فرانكلين و مارشال در پنسيلوانيا به تدريس
فلسفه مشغول است. حوزة اصلي پژوهشهاي وي فلسفة يونان باستان، زيباييشناسي
و فلسفة فيلم را در بر ميگيرد و در زمينة فلسفة فيلم انديشههاي تاريك:
تأملات فلسفي پيرامون وحشت سينمايي (2003) را به چاپ رسانده. پس از يك صفحه
قدرداني و يك مقدمة كلي، فصل اول با عنوان «چرا به نظرية فيلم نياز داريم»
آغاز ميشود. درآمدي اختصاصي و طرح سؤالاتي چند، نكتة مشترك تمام فصول
كتاب است. آنگاه سه بخش فرعي كتاب كه در حقيقت موضوعات مورد بحث در آن فصل
هستند، پيش رو قرار ميگيرد: 1ـ دورنماهاي نظرية فيلم (نوئل كارول). 2ـ
آيا الگوهاي علميِ نظريهپردازي ميتوانند به نظرية فيلم ياري رسانند؟
(مالكوم توروي). 3ـ فلسفة فيلم به مثابه خلق مفاهيم (ژيل دلوز). «سرشت فيلم
چيست؟» عنوان فصل دوم كتاب است كه پنج مبحث را در دستور كار خود قرار داده
است: 4ـ تعريف بازي تصاوير (هوگو مانستربرگ). 5 ـ خلاقيت هنري فيلم صامت
(رودلف آرنهايم). 6ـ واقعگرايي سينمايي (آندره بازين). 7ـ فيلم، عكس و
اسلايد (كندال ل. والتون). 8 ـ آثار سينمايي غيرداستاني و دانش (تروور
پونچ). در فصل سوم كه «آيا فيلمها نويسنده دارند؟» نام گرفته، پس از يك
درآمد و طرح چند سؤال، باز هم با پنج موضوع مواجه ميشويم: 9ـ سياستِ
نويسنده (فرانسيس تروفو)، 10ـ نظرية نويسنده و ارزيابي فيلم (اندرو ساريس).
11ـ مفهوم نقد فيلم (پائولين كائل). 12ـ در برابر نويسندگي (استفن هيث).
13ـ دي وي ديها و نيات كارگردان (دبورا پاركر و مارك پاركر). فصل چهارم
«چگونه فيلمها به احساسات ما وارد ميشوند» نام گرفته و از چهار بخش تشكيل
شده است: 14ـ خواستة روايتگر (گريگوري كوري). 15ـ احساس تماشاچي و نقد
فيلم ايدئولوژيك (كارل پلانتينگا). 16ـ درگيري با شخصيتهاي فيلم (موري
اسميت). 17ـ تناقض وحشت (نوئل كارول). «آيا فيلمها بايد روايتگر داشته
باشند؟» موضوعي است كه فصل پنج كتاب به آن اختصاص يافته و سه مطلب را دربر
ميگيرد: 18ـ اصول روايت فيلم (ديويد بوردول). 19ـ روايتگر سينمايي (سيمور
چتمن). 20ـ روايت به مثابه نمايش (جورج ام. ويلسون). به همين ترتيب، فصل شش
كتاب ـ «آيا فيلمها به لحاظ اجتماعي ميتوانند نقادانه باشند؟» ـ نيز از
سه بخش تشكيل شده است: 21ـ سياستهاي نمايش فيلم (ميشاييل ريان و داگلاس
كلنر). 22ـ سياستها و نژاد در فيلم «حدس بزن چه كسي براي شام ميآيد»
(توماس ئي وارتنبرگ). 23ـ تماشاگريِ انتقادي و ملودرام در فيلم «دلارهاي
استلا» (آنجلا كورن). و سرانجام فصل هفت «چگونه ميتوانيم از فيلمها
بياموزيم» نام گرفته و چهار بخش دارد: 24ـ دانش به مثابه گناه در فيلم «يك
شب اتفاق ميافتد» (استنلي كاول). 25ـ وحشت واقعگرايانه (سينتيا اي.
فريلند). 26ـ فلسفه به صحنه ميآيد: تماشاي «ماتريكس» (توماس ئي وارتنبرگ).
27ـ فضيلت و شادكامي در «بعدازظهرسگي» (جوزف كوپفر). در فهرست منابع با
عنوان 96 كتاب مواجه ميشويم كه فلسفة وحشت يا تناقضهاي قلب اثر نوئل
كارول و پسا نظريه: بازسازي مطالعات فيلم اثر ديويد بوردول از جملة آنها
هستند.
مشق های فلسفی در گریز از زندگی روزمره و خلوتکده ای نایاب برای اندیشیدن و فلسفه ورزیدن